ADHD u dzieci

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) jest jednym z najczęstszych zaburzeń psychicznych dotykających dzieci. Objawy ADHD obejmują brak uwagi (niemożność skupienia się), nadpobudliwość (nadmierna aktywność, która nie pasuje do sytuacji) oraz impulsywność (pochopne działania podejmowane bez zastanowienia).

ADHD jest uważane za przewlekłe i wyniszczające zaburzenie, które wpływa na wiele aspektów życia jednostki, w tym osiągnięcia akademickie i zawodowe, relacje międzyludzkie oraz codzienne funkcjonowanie (Harpin, 2005).

ADHD, jeśli nie jest odpowiednio leczone, może prowadzić do niskiej samooceny i trudności społecznych u dzieci (Harpin et al., 2016). Dorośli z ADHD mogą doświadczać niskiego poczucia własnej wartości, wrażliwości na krytykę oraz zwiększonej samokrytyki, co może wynikać z wyższych poziomów krytyki w ciągu życia (Beaton et al., 2022).

Warto zauważyć, że objawy i ocena ADHD u dorosłych różnią się – niniejsza strona koncentruje się na dzieciach.

Szacuje się, że ADHD występuje u około 8,4% dzieci i 2,5% dorosłych (Danielson, 2018; Simon i in., 2009). ADHD jest często po raz pierwszy rozpoznawane u dzieci w wieku szkolnym, gdy prowadzi do zakłóceń w klasie lub problemów z nauką. Diagnoza jest częstsza wśród chłopców niż dziewcząt ze względu na różnice w sposobie, w jaki objawiają się symptomy. Nie oznacza to jednak, że chłopcy są bardziej podatni na ADHD. Chłopcy częściej wykazują nadpobudliwość i inne objawy zewnętrzne, podczas gdy u dziewcząt częściej występuje brak aktywności.

Symptomy i diagnoza ADHD

Dzieci często mają trudności z siedzeniem w miejscu, czekaniem na swoją kolej i skupieniem uwagi, wiercą się i działają impulsywnie. U dzieci z ADHD te objawy są wyraźnie silniejsze. Nadpobudliwość, impulsywność, problemy z organizacją i brak uwagi są u nich bardziej widoczne, niż można by oczekiwać dla ich wieku lub etapu rozwoju.

Te symptomy powodują znaczne cierpienie i prowadzą do problemów w domu, szkole lub pracy oraz w relacjach z innymi. Obserwowane objawy nie wynikają z postawy buntowniczej ani z braku umiejętności zrozumienia zadań lub instrukcji.

Istnieją trzy główne typy ADHD:

• Przeważający typ z zaburzeniami uwagi
• Przeważający typ nadpobudliwy/impulsywny
• Typ mieszany

Diagnoza opiera się na występowaniu uporczywych objawów, które występowały przez dłuższy czas i są zauważalne przez ostatnie sześć miesięcy. Choć ADHD może być diagnozowane w każdym wieku, to zaburzenie rozpoczyna się w dzieciństwie. Podczas rozważania diagnozy objawy muszą być obecne przed ukończeniem 12. roku życia i muszą powodować trudności w więcej niż jednym środowisku. Na przykład objawy nie mogą występować tylko w domu.

Typ nieuważny

Typ nieuważny odnosi się do trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach, skupieniem oraz organizacją. Aby zdiagnozować ten typ ADHD, sześć (lub pięć w przypadku osób w wieku 17 lat lub starszych) z następujących objawów musi występować często:

• Nie zwraca uwagi na szczegóły lub popełnia niedbałe błędy w zadaniach szkolnych lub zawodowych.
• Ma trudności z utrzymaniem koncentracji na zadaniach lub aktywnościach, takich jak wykłady, rozmowy lub długie czytanie.
• Wydaje się nie słuchać, gdy ktoś do niego mówi (tj. wygląda na nieobecnego).
• Nie wykonuje instrukcji i nie kończy pracy szkolnej, obowiązków domowych lub zadań zawodowych (może rozpocząć zadanie, ale szybko traci koncentrację).
• Ma problemy z organizacją zadań i pracy (na przykład, nie zarządza dobrze czasem; praca jest niechlujna i nieuporządkowana; przekracza terminy).
• Unika lub niechętnie podejmuje się zadań wymagających długotrwałego wysiłku umysłowego, takich jak przygotowanie raportów czy wypełnianie formularzy.
• Często gubi przedmioty potrzebne do wykonania zadań lub codziennych obowiązków, takie jak szkolne prace, książki, klucze, portfel, telefon komórkowy czy okulary.
• Łatwo się rozprasza.
• Zapomina o codziennych obowiązkach, takich jak wykonywanie prac domowych i załatwianie spraw. Starsze nastolatki i dorośli mogą zapominać o oddzwanianiu, płaceniu rachunków i dotrzymywaniu umówionych spotkań.